Członkowie KT PTTK „Ziemia Janowska” i KAR „Rekreo – Styl” JL w Muzeum Regionalnym w Stalowej Woli – marzec 2022 r.

W poszukiwaniu pamiątek wielokulturowej przeszłości Ziemi Janowskiej. Członkowie KT PTTK „Ziemia Janowska” i KAR „Rekreo – Styl” JL w Muzeum Regionalnym w Stalowej Woli – marzec 2022 r.

W śnieżny, marcowy poranek (09.03.2022 r.) grupa członków Koła Terenowego PTTK „Ziemia Janowska” i Klubu Aktywnych Ruchowo „Rekreo – Styl” pojechała małym busem do Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli - Rozwadowie. Do Muzeum wybrano się aby zdobyć wiedzę o pamiątkach tamtejszej kultury, mającej wpływ na sąsiadujące obszary Ziemi Janowskiej.

Na początku Lasów Janowskich wjechano na nową trasę S 19 a Przewodnik zwracał uwagę na mijane tereny, znane z podmiejskiej turystyki rowerowej i narciarskiej. Po minięciu dawnej granicy zaborów na rzece Bukowa wjechano do Podkarpacia, zwanego i teraz Galicją. Za rzeką San skręcono na nową obwodnicę Niska i Stalowej Woli, co ułatwiło podróż i dało możliwość obserwacji mijanej zabudowy oraz ciekawych krajobrazów. Za blokami mieszkalnymi na wyniosłej skarpie i nadrzecznymi błoniami skręcono w drogę od Zaklikowa, którą wjechano do cichego Rozwadowa, założonego w 1690 r. przez Gabriela Rozwadowskiego a w 1723 r. sprzedanego Jerzemu Ignacemu Lubomirskiemu – właścicielowi dóbr Charzewicko – Rozwadowskich. Rozwadów, teraz dzielnica nowoczesnej Stalowej Woli, dawniej był centrum rzemiosła i handlu oraz znanym węzłem kolejowym.

Na miejscu, w Muzeum (ulokowanym w dawnym Pałacu Lubomirskich) nasza grupa została zapoznana z przygotowanym planem zwiedzania i pogadanek.

Najpierw obejrzano wystawę „Takie było lasowiackie życie…. Dawna wieś w rzeźbie Jana Puka”.

Warto nadmienić, że Lasowiacy to wyróżniająca się kulturowo grupa ludności dawnej Puszczy Sandomierskiej w widłach Wisły i Sanu oraz po prawej stronie Sanu, do której zaliczani są niekiedy też mieszkańcy terenów na zachód od Biłgoraja i na południe od Janowa Lubelskiego. Odrębność wykształtowało niedostępne środowisko puszczańskie, akcje osadnicze (Tatarzy, Mazurzy, Niemcy) i granice zaborów. Oprócz uprawy słabych gleb i hodowli trudnili się (niekiedy nadal) gospodarką leśną, drobnym przemysłem i rzemiosłem, to jest: łowiectwem, myślistwem, bartnictwem, wytopem rudy darniowej, smoły i mazi, wypałem węgla drzewnego, bednarstwem, ciesielstwem, stolarstwem, kołodziejstwem, zabawkarstwem, wikliniarstwem, garncarstwem.

Jan Puk to lokalny twórca opowiadający o życiu wsi od pierwszej połowy XX wieku poprzez rzeźbę w drewnie, gawędy, kroniki i poezję. Wystawa miniaturowych rzeźb sprzętów i obiektów gospodarskich oraz  scenek rodzajowych była uzupełniona medialną prezentacją opowieści Autora. Po wystawie oprowadzała i o ubogich wsiach położonych na piaszczystych glebach opowiadała Pani Beata Trybuła. W Sali Edukacyjnej rozmawiano o kulturze Lasowiackiej, jej współczesnych śladach i  przenikaniu w formie wymiany handlowej oraz osadnictwa na obszar pogranicza i Ziemi Janowskiej.

Obejrzano też wystawę „Piast TOTAL WAR. Wojskowość w Polsce wczesnopiastowskiej” przygotowaną przez Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie oraz Muzeum Archeologicznego Środkowego Nadodrza w Świdnicy. Autorzy zaprezentowali uzbrojenie i techniki wojenne państwa Piastów z okresu X – XII  wieku a wystawę uzupełniła filmowa inscenizacja grupy rekonstrukcji. Jak informują Autorzy „były to czasy, gdy wojna była stanem ciągłym”.

Warto nadmienić, że po wędrówkach ludów, w czasach kształtowania państwowości władcy zawierali sojusze oparte na kulturze, religii, lokalnym układzie sił i koligacjach rodzinnych. Utrzymanie i powiększanie terytorium wymagało walki ciągłej z kolejnymi przeciwnikami. Wtedy trzon wojska stanowiła dobrze uzbrojona i wyszkolona drużyna księcia / króla, ale do większych działań powoływano kmieci i mieszczan.

Po wystawie oprowadzała Pani Beata Garanty, z którą rozmawiano o nowej formie przekazu wystawy (fikcyjny bohater Niemir), dawnych i aktualnych wykopaliskach a także o rozwijającej się działalności Muzeum: niedawno otwartej Galerii Malarstwa Alfonsa Karpińskiego (budynek dawnego Sądu w Rozwadowie) i przygotowywanego do otwarcia Muzeum Centralnego Okręgu Przemysłowego (d. Warsztaty Szkolne przy ul. Hutniczej w Stalowej Woli).

W drodze powrotnej wstąpiono do miejscowego, neogotyckiego kościoła pod wezwaniem Matki Boskiej Szkaplerznej fundacji Lubomirskich z 1907 r., położonego w okolicy remontowanego właśnie Rynku. Dalej pojechano przez centrum Stalowej Woli a później Niska. Stamtąd wstąpiono do Podwoliny, nad miejscowy Zalew - który w ciągu ostatnich kilku lat wzbogacono o wiele urządzeń rekreacji, liczne alejki i pomosty; gdzie Janowscy żeglarze z KŻ „ZEFIR” JL jeżdżą na regaty i letnie koncerty.

Dalsza droga to zawiły dojazd do S 19 i szybka podróż do Janowa w śnieżnej zadymce po bezpiecznej nawierzchni nowej trasy. Zła widoczność, ciepły pojazd i wzajemne zaufanie zachęciły wędrowców do rozmów o dawnej Galicji, o więzach kulturowych sąsiadujących regionów / województw i o kolejnych wyjazdach - w poszukiwaniu pamiątek wielokulturowej przeszłości Ziemi Janowskiej …..

Antoni Sydor – Przewodnik Turystyczny, KT PTTK „Ziemia Janowska” w Janowie Lubelskim

Foto: Zuzanna Skoczyńska

Janów Lubelski, 18.03.2022 r.